AMAZON NEHRİ

AMAZON NEHRİ

Güney Amerika’da And Dağlarından doğup, Atlas Okyanusuna dökülen 6275 km uzunluğunda büyük bir nehir. Havzası 5.318.100 kilometrekaredir. Havzasının genişliği ve suyunun çokluğu bakımından dünya nehirlerinin birincisi, uzunluğu bakımından ise ikincisidir.

Nehrin büyük bir kısmı Brezilya sınırları içinde akarak, kollarıyla birlikte ülke arazisinin yarısını sular. Havzasında yer alan dünyanın en büyük ovasına ismini verir. Nehir kendisine karışan kollarıyla dünyanın en büyük akarsu şebekesi meydana getirir.

Amazon Nehri, batıdan doğuya ekvator çizgisine yakın bir mecra takip eder. Nehrin iki kıyısının arasındaki uzaklık 10 kilometreye ulaşır. Deltasında denize döküldüğü yer, karşıdan karşıya iki motorlu bir uçakla bir saat on beş dakika sürer. Denize akıttığı su miktarı saniyede 216.332 metreküp olup, dünyadaki bütün nehirlerin akıttığı su miktarından daha fazladır. Nehrin saniyedeki akış hızı, Mississippi Nehrinin akış hızının 12 katıdır.

Amazon’un kaynakları pek çok ve dağınıktır. Genelde, kabul edilen kaynak, nehir ağzından 6240 km uzaklıkta Peru’daki And Dağlarıdır. Buradaki buzlu dağlardan gelen Apurimac ve Maranun nehirleri Amazon Nehrine karışırlar. Asıl Amazon Nehrine Brezilyalılar “Rio Amazonas” derler. Manaus’ta Rio Negro ile birleştiği yerden üst tarafa akan yere “Rio Solimeos” adı verilir. Amazon’un kollarından başlıcaları kendi başlarına birer nehir gibidirler. Bazıların uzunlukları şöyledir:

Sağ kolları: Xingu 2900 km, Tapajos 2900 km, Madeira 3380 km, Purus 3220 km, Jurua 2400 kilometredir.

Sol kollar: Japura 2400 km ve Negro 2250 kilometredir.

Amazon ilk bakışta bir nehir değil, daha çok üzerinde büyük tonajlı gemilerin seyrettiği deniz-nehir veya denizin kocaman bir uzantısı görünümünü verir. Denizle birleştiği kısımda irili ufaklı adaların meydana getirdiği 240 kilometrekare genişliğindeki halici ile karaya girmiş Atlas Okyanusu’nun bir körfezi gibi kabul edilir.

Amazon’un kendisi ve Perus, Jurua ve Madeira gibi büyük kolları boyunca nehir taşımacılığı çok fazladır. Su seviyesinin en yüksek olduğu Nisan-Ağustos devresinde taşımacılık daha da önemlidir.

Amazon’un ve kollarının aşağı kısımlarında taşımacılığın en iyi zamanını okyanus gel-gitleri (med-cezir) belirler. Gel hareketleri ile yukarı doğru taşımacılık, git hareketleri ile aşağı doğru taşımacılık kolaylaşır.

Bütün sene boyunca ulaşıma açık olan Amazon, Atlas Okyanusu’ndan 1600 km içerde olan Manaus’a kadar büyük şileplere geçit verir.



AMUR NEHRİ

Doğu Asya’daki büyük nehirlerden ikincisi. Kara Ejder olarak bilinir. Uzunluğu 4.486 kilometre, havzası ise 1.843.000 kilometrekaredir. Şilka ve Argun adındaki iki nehir kolunun birleşmesi ile meydana gelmiştir. İki kolun birleştiği yerden itibaren uzunluğu 3.000 kilometredir.

Amur adını aldıktan sonra, Habarovsk’a kadar, Çin’in Herlung - Kiang eyaleti ile Sovyetler Birliği’ne ait olan Amur ve Ebrie eyaletleri arasında uzunca bir sınır çizer. Düzlüğe indikten sonra, Sovyetler Birliği sınırları içinde akar. Japon Denizi ile Obiotsk Denizlerini birleştiren Tatar Boğazında Büyük Okyanusa dökülür.

Geniş bir alanı kaplayan Amur Havzasında muson iklimi hüküm sürer. Amur’a soldan ve sağdan katılan kolların sularından dolayı, özellikle yazın suyu çok boldur. Bu mevsimde ulaşım için nehirden faydalanılır. Yıllık ortalama debisi saniyede 10.900 metreküptür. Kışın Sibirya’dan esen soğuk rüzgarlar yüzünden senenin altı ayında nehir buzlarla kaplıdır. Bu yüzden kışın nehir ulaşımından istifade edilemez. Amur, balık bakımından çok zengindir. Irmakta ticari değeri olan yirmi beşten fazla balık türü yaşar. Bu balıklardan istifade etmek için, havzada fabrikalar kurulmuştur. Amur havzası, hidroelektrik santrallerinin kurulması için elverişli olmasına rağmen, üzerinde fazla baraj kurulamamıştır.